Początki szkolnictwa
Dokładne dane o szkolnictwie pojawiają się od momentu przyłączenia Śląska do Prus. Król Fryderyk Wielki nakazał, aby więcej czasu poświęcać edukacji. W życie wprowadzone zostały nowe zarządzenia. Nauka była obowiązkowa, a prowadzono ją w języku niemieckim. W 1765 wprowadzona została ustawa o karach pieniężnych za nie posyłanie dzieci do szkoły. Powstawały nowe szkoły (a wraz z nimi stanowiska dla nauczycieli), których historie zapisywane były w kronikach. Te zaś są również bogatym, a czasami jedynym, źródłem informacji o dzielnicy, na terenie której szkoła się znajdowała. Nie przedstawiają one tylko i wyłącznie suchych danych. Potrafimy z nich wyczytać, jakie nastroje panowały wśród ludności, do czego byli „przywiązani”, jak sobie pomagali, na co chorowali i wiele innych – dzisiaj powiedzielibyśmy –ciekawostek.
Każda kronika była sprawdzana i podpisywana przez wizytatora. Jedną z nich jest kronika Szkoły nr I w Roździeniu
Szkolnictwo w Roździeniu w XIX wieku
Roździeń, dzisiejsza dzielnica Katowic, w XIX wieku należał do Aleksandra Mieroszewskiego, który 1839 roku sprzedał osadę Marii Winkler.
W XIX wieku nastąpił szybki rozwój przemysłu ciężkiego, a wraz z nim rozbudowa osiedli mieszkaniowych. Roździeń zmienił się w osadę przemysłową. Notowano szybki przyrost ludności. Rodziny były wielodzietne, a ilość dzieci prawnie objętych obowiązkiem nauki stale się zwiększała. Postanowiono więc wybudować pierwszą szkołę w Roździeniu. Miały do niej uczęszczać dzieci mieszkające w Roździeniu, Szopienicach, Wilhelminie, Borkach i Bagnie.
Teren pod budowę katolickiej szkoły ofiarowali właściciele ziemscy państwo Mieroszewscy. Część gruntu należała do gospodarza , który otrzymał jako odszkodowanie inne pole. Budowę rozpoczęto 14 września 1825 roku. Warto wspomnieć, że właściciel ziemski pan Mieroszewski pokrył 1/3 kosztów budowy obiektu, pozostałe 2/3 zapłaciła gmina. Ogólny koszt obliczony z dużą dokładnością wyniósł 1170 talarów i 1 fenig. Budowę ukończono w październiku 1826 roku. Szkoła stała w centrum osady. Była jednoklasowa i na początku uczęszczało do niej zaledwie 137 uczniów, a pierwszym nauczycielem w Roździeniu był Julius Lux.
Niestety budynek szybko okazał się za mały. Pierwsza jego rozbudowa nastąpiła już w czerwcu 1831 roku. Właściciel ziemski poniósł koszty inwestycji, które wyniosły 20 talarów, 71 groszy i 6 fenigów. 15 marca 1841 r. szkoła poddana została inspekcji, podczas której zarządzono między innymi remont drewnianej podłogi oraz uzupełnienie zbrojenia dachu. Koszty napraw pokryły gminy Roździeń i Szopienice, a wyceniono ją na 45 talarów i 14 srebrnych groszy.
Liczba dzieci stale rosła. 2 stycznia 1854 zarządzono przebudowę mieszkań nauczycielskich na sale lekcyjne. Tym sposobem uzyskano nowe, choć ciasne sale. Wszelkie modernizacje starego budynku nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. 24 lipca 1858 roku podjęto decyzję o budowie nowej szkoły. Potrzebne na ten cel grunty odstąpił nauczyciel, któremu wypłacono odszkodowanie w wysokości 27 talarów. W 1859 roku dobudowano przybudówkę na dwie sale lekcyjne i dwa mieszkania dla samotnych nauczycieli. Koszt budowy wyniósł 4587 talarów. Po modernizacji szkoła była masywna w dobrym stanie i posiadała: pokój mieszkalny, sypialnię, kuchnię, po jednej sali lekcyjnej dla dzieci pierwszej, średniej i wyższej klasy, małe pomieszczenia znajdujące się na poddaszu z przylegającymi do nich komorami (dla pomocników nauczycieli).
Nastąpił moment, w którym ilość dzieci była tak duża, że nie sposób było wszystkich pomieścić w niezbyt obszernym budynku. Postanowiono poczynić niezbędne kroki by powstała druga szkoła.
Dalsza historia szkół naszej dzielnicy w następnej części.
Joanna Kusz-Drozdowska
Akademia Regionalna Gimnazjum nr 13 w Katowicach